1. Phân tích nhân tố khám phá EFA là gì?
– Với kiểm định độ tin cậy thang đo Cronbach Alpha, chúng ta đang đánh giá mối quan hệ giữa các biến trong cùng một nhóm, cùng một nhân tố, chứ không xem xét mối quan hệ giữa tất cả các biến quan sát ở các nhân tố khác. Trong khi đó, EFA xem xét mối quan hệ giữa các biến ở tất cả các nhóm (các nhân tố) khác nhau nhằm phát hiện ra những biến quan sát tải lên nhiều nhân tố hoặc các biến quan sát bị phân sai nhân tố từ ban đầu.
2. Các tiêu chí trong phân tích EFA
Đưa biến quan sát của các biến độc lập cần thực hiện phân tích EFA vào mục Variables, nếu có biến quan sát nào bị loại ở bước trước đó, chúng ta sẽ không đưa vào phân tích EFA. Chú ý 4 tùy chọn được đánh số ở ảnh bên dưới.
– Descriptives: Tích vào mục KMO and Barlett’s test of sphericity để xuất bảng giá trị KMO và giá trị sig của kiểm định Barlett. Nhấp Continue để quay lại cửa sổ ban đầu.
– Extraction: Ở đây, chúng ta sẽ sử dụng phép trích PCA (Principal Components Analysis). Với SPSS 20 và các phiên bản 21, 22, 23, 24, PCA sẽ được viết gọn lại là Principal Components như hình ảnh bên dưới, đây cũng là tùy chọn mặc định của SPSS. Bên cạnh PCA, chúng ta cũng thường sử dụng PAF, cách dùng hai phép quay phổ biến này, các bạn có thể xem tại bài viết Phép trích Principal Components Analysis (PCA) và Principal Axis Factoring (PAF).
Khi các bạn nhấp chuột vào nút mũi tên hướng xuống sẽ có nhiều tùy chọn phép trích khác nhau. Số lượng nhân tố được trích ra ở ma trận xoay phụ thuộc khá nhiều vào việc lựa chọn phép trích, tuy nhiên, tài liệu này sẽ chỉ tập trung vào phần PCA.
– Rotation: Ở đây có các phép quay, thường chúng ta hay sử dụng Varimax và Promax. Riêng với dạng đề tài đã xác định được biến độc lập và biến phụ thuộc, chúng ta sử dụng phép quay Varimax. Bạn có thể tìm hiểu sự khác nhau cũng như khi nào dùng phép xoay nào tại bài viết Phép quay vuông góc Varimax và phép quay không vuông góc Promax. Nhấp Continue để quay lại cửa sổ ban đầu.
– Options: Tích vào Sorted by size để ma trận xoay sắp xếp thành từng cột dạng bậc thang để dễ đọc kết quả hơn, chúng ta có thể tích hoặc không tích, việc này không ảnh hưởng đến kết quả. Cần nhớ rằng, thứ tự các nhân tố trong kết quả ma trận xoay không phản ánh mức độ quan trọng của nhân tố đó. Với mục Suppress small coefficients, nếu không tích chọn, ma trận xoay sẽ hiển thị toàn bộ hệ số tải của mỗi biến quan sát ở từng nhân tố.
Tại cửa sổ tiếp theo, chọn OK để xuất kết quả ra output.
Có khá nhiều bảng ở output, tất cả các bảng này đều đóng góp vào việc đánh giá kết quả phân tích EFA là tốt hay tệ. Tuy nhiên, ở đây tác giả tập trung vào ba bảng kết quả chính: KMO and Barlett’s Test, Total Variance Explained và Rotated Component Matrix, bởi sử dụng ba bảng này chúng ta đã có thể đánh giá được kết quả phân tích EFA phù hợp hay không phù hợp.
Kết quả lần EFA đầu tiên: KMO = 0.887 > 0.5, sig Bartlett’s Test = 0.000 < 0.05, như vậy phân tích nhân tố khám phá EFA là phù hợp. Có 6 nhân tố được trích với tiêu chí eigenvalue lớn hơn 1 với tổng phương sai tích lũy là 63.109%. Tác giả mong muốn chọn ra các biến quan sát chất lượng nên sẽ sử dụng ngưỡng hệ số tải là 0.5 thay vì chọn hệ số tải tương ứng theo cỡ mẫu. So sánh ngưỡng này với kết quả ở ma trận xoay, có hai biến xấu là DN4 và LD5 cần xem xét loại bỏ:
- Biến DN4 tải lên ở cả hai nhân tố là Component 4 và Component 6 với hệ số tải lần lượt là 0.612 và 0.530, mức chênh lệch hệ số tải bằng 0.612 – 0.530 = 0.082 < 0.2.
- Biến LD5 có hệ số tải ở tất cả các nhân tố đều nhỏ 0.5.
Tác giả sử dụng phương thức loại một lượt các biến xấu trong một lần phân tích EFA. Từ 28 biến quan sát ở lần phân tích EFA thứ nhất, loại bỏ DN4 và LD5 và đưa 26 biến quan sát còn lại vào phân tích EFA lần thứ hai.
Có 6 nhân tố được trích dựa vào tiêu chí eigenvalue lớn hơn 1, như vậy 6 nhân tố này tóm tắt thông tin của 26 biến quan sát đưa vào EFA một cách tốt nhất. Tổng phương sai mà 6 nhân tố này trích được là 63.357% > 50%, như vậy, 6 nhân tố được trích giải thích được 63.357% biến thiên dữ liệu của 26 biến quan sát tham gia vào EFA.
Kết quả ma trận xoay cho thấy, 26 biến quan sát được phân thành 6 nhân tố, tất cả các biến quan sát đều có hệ số tải nhân tố Factor Loading lớn hơn 0.5 và không còn các biến xấu.
Như vậy, phân tích nhân tố khám phá EFA cho các biến độc lập được thực hiện hai lần. Lần thứ nhất, 28 biến quan sát được đưa vào phân tích, có 2 biến quan sát không đạt điều kiện là DN4 và LD5 được loại bỏ để thực hiện phân tích lại. Lần phân tích thứ hai (lần cuối cùng), 26 biến quan sát hội tụ và phân biệt thành 6 nhân tố.
3.2 Chạy EFA cho biến phụ thuộc
Thực hiện tương tự các bước như cách làm với biến độc lập. Thay vì đưa biến quan sát của các biến độc lập vào mục Variables, chúng ta sẽ đưa các biến quan sát của biến phụ thuộc vào. Cụ thể trong ví dụ này, biến phụ thuộc Sự hài lòng gồm 3 biến quan sát là HL1, HL2, HL3.
Kết quả output, chúng ta cũng sẽ có các bảng KMO and Barlett’s Test, Total Variance Explained, Rotated Component Matrix. Bảng KMO and Barlett’s Test giống hoàn toàn như biến độc lập, cách đọc kết quả cũng vậy.
Bảng Total Variance Explained khi chỉ có một nhân tố được trích sẽ hiển thị như bên dưới (không có cột Rotation Sums of Squared Loadings). Trường hợp nếu có từ hai nhân tố được trích, sẽ xuất hiện thêm cột Rotation Sums of Squared Loadings.
Kết quả phân tích cho thấy có một nhân tố được trích tại eigenvalue bằng 2.170 > 1. Nhân tố này giải thích được 72.339% biến thiên dữ liệu của 3 biến quan sát tham gia vào EFA.
Riêng bảng Rotated Component Matrix sẽ không xuất hiện mà thay vào đó là dòng thông báo: Only one component was extracted. The solution cannot be rotated.
Điều này xảy ra khi EFA chỉ trích được một nhân tố duy nhất từ các biến quan sát đưa vào. Dòng thông báo này tạm dịch là: Chỉ có một nhân tố được trích. Ma trận không thể xoay. Chúng ta luôn kỳ vọng đưa vào 1 biến phụ thuộc thì EFA cũng sẽ chỉ trích ra một nhân tố. Việc trích được chỉ một nhân tố là điều tốt, nghĩa là thang đo đó đảm bảo được tính đơn hướng, các biến quan sát của biến phụ thuộc hội tụ khá tốt. Lúc này, việc đọc kết quả sẽ dựa vào bảng ma trận chưa xoay Component Matrix thay vì bảng ma trận xoay Rotated Component Matrix.
