Ngày nay, xã hội không ngừng phát triển, và cùng với đó, các nghi thức tổ chức đám cưới cũng đã thay đổi. Tuy nhiên, ở miền Bắc, ba nghi lễ cơ bản vẫn được giữ nguyên: Lễ Dạm ngõ (chạm ngõ), Lễ Ăn hỏi và Lễ Cưới.
Lễ Dạm ngõ (chạm ngõ): Bước khởi đầu quan trọng
Lễ Dạm ngõ là bước khởi đầu cho chuỗi các nghi thức hôn nhân, và vì thế, nó là một lễ nghi không thể thiếu trong các đám cưới truyền thống miền Bắc. Trước khi tiến hành lễ chạm ngõ, nhà trai cần chọn một ngày đẹp để đến gặp gia đình nhà gái, để “vạn sự khởi đầu nan” suôn sẻ. Đây là lễ gặp mặt chính thức của hai gia đình và được coi là thủ tục cần thiết để “người lớn” trao đổi với nhau. Lễ vật trong ngày dạm ngõ đơn giản chỉ gồm chục trầu cau, chè, thuốc và bánh kẹo với số lượng chẵn.
Thành phần tham dự trong ngày lễ dạm ngõ chỉ trong nội bộ gia đình hai bên: cô dâu, chú rể, bố mẹ và anh chị em ruột của cô dâu chú rể. Việc đón tiếp nhà trai cũng đơn giản và thân thiện. Nhà gái chuẩn bị sẵn nước trà, thuốc, bánh kẹo, trái cây… để mời khách. Sau khi nhà trai trao lễ, nhà gái mang lên bàn thờ gia tiên để thắp hương. Hai gia đình ngồi lại để thảo luận về ngày cưới, lựa chọn ngày và các thủ tục khác cho lễ Ăn hỏi và Lễ Cưới. Lễ Dạm ngõ đánh dấu bước khởi đầu của hai gia đình và là sự chuẩn bị cho khâu tiếp theo trong hôn nhân.
Lễ Ăn hỏi: Sự thông báo chính thức
Sau Lễ Dạm ngõ là Lễ Ăn hỏi. Đây là sự thông báo chính thức về việc hứa gả con cái giữa hai gia đình. Trong Lễ Ăn hỏi, các thủ tục như ăn hỏi, xin cưới và nạp tài thường được tổ chức trong ngày này. Nhà trai mang tới nhà gái 30 chục trầu và tráp ăn hỏi. Sau khi bố chú rể và bố cô dâu giới thiệu danh sách những người tham dự, mẹ chú rể lần lượt đưa 30 chục trầu. Chục trầu đầu tiên là cho nghi thức ăn hỏi, chục trầu tiếp theo dùng cho nghi thức xin cưới và chục trầu thứ ba là cho lễ nạp tài. Sau khi nhà gái nhận chục trầu thứ ba, lễ nhận các tráp ăn hỏi của nhà trai được tiến hành.
Tráp ăn hỏi có thể gồm 5, 7, 9 hoặc 11 tráp, nhưng phải là số lẻ và trong mỗi tráp, các lễ vật phải là bội số của 2. Đồ lễ ăn hỏi không thể thiếu bao gồm bánh cốm, bánh su sê, mứt sen, chè, rượu, trầu cau, thuốc lá… và thường có thêm xôi, lợn quay.
Sau đó, các đồ lễ ăn hỏi nhà gái sẽ được giữ lại một phần và trầu cau mang lên thắp hương trên bàn thờ tổ tiên. Nhà gái giữ lại đồ lễ để dùng khi mời cưới. Trong lễ ăn hỏi, nhà trai phải chuẩn bị 3 phong bì đựng tiền (gọi là lễ đen), một phong bì dành cho nhà nội cô dâu, một phong bì dành cho nhà ngoại cô dâu và phong bì còn lại để thắp hương trên bàn thờ nhà cô dâu. Số tiền trong mỗi phong bì tuỳ thuộc vào gia đình nhà gái.
Cuối cùng, cô dâu và chú rể ra mắt hai gia đình, rót nước và mời trầu các vị khách quan.
Lễ Cưới: Hạnh phúc lên ngôi
Nếu hai gia đình không tổ chức tiệc chung tại khách sạn, việc mời khách tới ăn uống và chúc mừng hai gia đình cô dâu chú rể thường diễn ra một ngày trước lễ cưới. Tiệc tại hai bên gia đình thường là tiệc mặn. Ở nhiều nơi miền Bắc, chú rể phải có mặt trong ngày nhà gái mời khách. Một số gia đình, tuỳ theo quan niệm và cẩn thận, tổ chức đón dâu hai lần tùy thuộc vào tuổi của cô dâu. Vào ngày ăn hỏi, còn có thêm nghi thức xin dâu, cô dâu theo nhà trai về nhà và ở lại đến sáng hôm sau, sau đó tự về nhà mà không ai biết và không ai nói gì. Như vậy, coi như đã qua một lần xuất giá.
Trong ngày và giờ đẹp đã được chọn sẵn, chú rể cùng bố và đại diện nhà trai tới nhà gái để đón cô dâu về nhà. Cô dâu sẽ được trang điểm, mặc váy cưới và chú rể mặc vest. Hai gia đình giới thiệu thành phần tham dự, sau đó nhà trai trao trầu xin dâu cho nhà gái, xin phép để chú rể lên phòng đón cô dâu. Cô dâu chú rể tiến hành lễ gia tiên tại nhà gái. Cuối cùng, nhà trai xin phép để đưa cô dâu về nhà chồng, trong khi đại diện nhà gái cũng phát biểu đồng ý. Khi cô dâu về nhà chồng, lễ gia tiên cũng được thực hiện ở nhà trai. Sau đó, lễ cưới được tổ chức tại nhà trai với các bài phát biểu từ hai bên đại diện gia đình, trao quà và tiệc cưới mặn hoặc ngọt cùng các chương trình biểu diễn văn nghệ để mọi người có thêm niềm vui.
Ngoài ra, sau lễ cưới, cô dâu chú rể phải thực hiện lễ lại mặt. Thời gian đôi vợ chồng mới cưới về lại mặt nhà gái thường xảy ra ngay sau ngày cưới. Tuy nhiên, thời gian này còn tùy thuộc vào công việc và khoảng cách địa lý giữa hai gia đình. Thông thường, cô dâu chú rể về nhà ngoại tiến hành lễ này vào buổi sáng. Đồ lễ gia đình nhà trai chuẩn bị gồm gà trống và gạo nếp, hoặc đơn giản hơn là bánh kẹo, rượu và thuốc lá để đôi vợ chồng trẻ mang về nhà ngoại. Cô dâu chú rể sẽ ở lại để ăn cơm cùng bố mẹ vợ.
Lễ lại mặt vẫn là một trong những lễ quan trọng thể hiện lòng biết ơn và chức hiếu của đôi vợ chồng mới cưới với gia đình nhà chồng và gia đình nhà gái. Đồng thời, lễ này cũng thể hiện sự quan tâm và gắn kết giữa hai gia đình.
