Sự phấn khởi trong cuộc đua
Theo bản tin của AP, giai đoạn đầu tiên của cuộc đua chinh phục Mặt trăng đã diễn ra từ năm 1959 đến năm 1976, đó là giai đoạn quan trọng trong sự cạnh tranh không gian giữa Liên Xô và Mỹ. Với cuộc đua này, Liên Xô tỏ ra vượt trội trong việc nghiên cứu các trạm tự động, trong khi Mỹ dẫn đầu trong việc thực hiện các chuyến bay có người lái. Tuy nhiên, kể từ năm 1976, cuộc đua tới Mặt trăng và việc phóng các tàu thăm dò đã tạm ngừng, và không có nhiều vệ tinh được đưa lên quỹ đạo Mặt trăng.
Vào đầu thế kỷ 21, việc phát hiện có lượng lớn nước trong các miệng núi lửa ở vùng tối của Mặt trăng đã làm nóng lên cuộc đua khám phá vệ tinh duy nhất của Trái đất. Trong những năm 2000, số lượng phương tiện được phóng lên quỹ đạo Mặt trăng ngày càng tăng. Mỹ, Trung Quốc và Nga tiếp tục cạnh tranh để dẫn đầu cuộc đua, trong khi Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đẩy mạnh tốc độ cạnh tranh trong việc chinh phục “chị Hằng”.
Ngày 14/12/2013, tàu vũ trụ Hằng Nga 3 của Trung Quốc đã trở thành tàu đầu tiên hạ cánh xuống Mặt trăng sau 37 năm kể từ tàu Luna-24 của Liên Xô năm 1976. Sứ mệnh của Hằng Nga 3 là một phần trong giai đoạn hai của chương trình thám hiểm Mặt trăng của Trung Quốc, bao gồm bay quanh, hạ cánh xuống bề mặt Mặt trăng và quay trở lại Trái đất. Năm 2019, tàu thăm dò Hằng Nga 4 đã đáp xuống vùng tối của Mặt trăng, đưa Trung Quốc trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới thám hiểm khu vực chưa từng được biết tới trên Mặt trăng.
Năm 2014, Nga đã công bố một chương trình nghiên cứu mới, với mục tiêu đưa các phi hành gia đến Mặt trăng vào năm 2030 và thiết lập một căn cứ có thể sống được trên hành tinh này vào giữa thế kỷ này. Tàu đổ bộ Luna-25 dự kiến sẽ được phóng lên Mặt trăng trong năm nay, đánh dấu sự trở lại của Nga trong cuộc đua tới Mặt trăng sau hơn 45 năm. Các tàu Luna-26, Luna-27 và Luna-28 cũng đã được lên kế hoạch phóng lên Mặt trăng trước năm 2028.
Năm 2017, khi ông Donald Trump còn là Tổng thống Mỹ, ông đã ký ban hành sắc lệnh về chính sách vũ trụ và khởi động chiến dịch trở lại Mặt trăng của Mỹ. Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) cùng các công ty vũ trụ thương mại và đối tác quốc tế đang tích cực triển khai chương trình mang tên “Artemis” với mục tiêu đưa con người trở lại Mặt trăng. Từ năm 1969 đến 1972, NASA đã đưa 12 nhà du hành vũ trụ hạ cánh xuống Mặt trăng bằng các tàu Apollo.
NASA đặt nhiều kì vọng vào dự án “Artemis” khi muốn xây dựng một căn cứ trên Mặt trăng, nơi những phi hành gia có thể sống và sử dụng như một cửa ngõ để khám phá không gian vũ trụ sâu hơn. Căn cứ Artemis sẽ cung cấp cơ sở cho con người thực hiện các cuộc thám hiểm chưa từng có trên Mặt trăng, đồng thời hỗ trợ trong việc đổ bộ lên Sao Hỏa trong tương lai. Các cuộc thám hiểm Mặt trăng của Mỹ đã được khởi động trong năm nay, với một đội tàu vũ trụ và robot nhằm thăm dò các trầm tích nước dưới bề mặt của Mặt trăng.
Nỗ lực tìm vị trí
Ngày 5/8 vừa qua, Hàn Quốc đã phóng tàu thăm dò Mặt trăng đầu tiên của họ, trong bối cảnh Seoul đang tăng cường các chương trình vũ trụ nhằm tham gia vào cuộc đua ngoài không gian. Tàu thăm dò mang tên Danuri, trong tiếng Hàn có nghĩa là “Thưởng trăng”, được phóng lên từ Mỹ bằng tên lửa Falcon 9 của SpaceX, dự kiến sẽ đến quỹ đạo Mặt trăng vào giữa tháng 12 trong một sứ mệnh nghiên cứu kéo dài một năm. Nếu thành công, việc phóng tàu này sẽ đưa Hàn Quốc trở thành quốc gia thứ bảy trên thế giới và quốc gia thứ tư ở châu Á, sau Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ, tham gia vào hoạt động nghiên cứu Mặt trăng từ vũ trụ. Đây là một phần của chương trình vũ trụ của Hàn Quốc, với mục tiêu đưa tàu thăm dò hạ cánh xuống Mặt trăng vào năm 2030.
Theo Nikkei Asia, Tổ chức Nghiên cứu không gian Ấn Độ (ISRO) đã lên kế hoạch cho sự ra đời của sứ mệnh Chandrayaan-3 vào năm 2023. Tàu quỹ đạo trong sứ mệnh Chandrayaan-2 sẽ được sử dụng cho Chandrayaan-3. Chandrayaan-3 được phát triển dựa trên các phát hiện của sứ mệnh Chandrayaan đầu tiên vào tháng 10/2008, khi đã tìm thấy dấu hiệu của nước trên bề mặt Mặt trăng. Chandrayaan-3 cũng sẽ được sử dụng để đưa một tàu thám hiểm xuống vùng tối của Mặt trăng. Xe tự hành sẽ gửi hình ảnh từ Mặt trăng về Trái đất, cung cấp thêm dữ liệu về bề mặt hành tinh này.
Trong khi đó, Cơ quan Vũ trụ Nhật Bản (JAXA) đang thúc đẩy kế hoạch đưa một tàu đổ bộ lên Mặt trăng. Space.com cho biết, mục tiêu của sứ mệnh này là sử dụng hệ thống nhận dạng để thu thập dữ liệu về các miệng núi lửa trên Mặt trăng. Máy bay không người lái sẽ được JAXA sử dụng để chụp ảnh Mặt trăng và thu thập dữ liệu về bụi Mặt trăng, một chất có tính ăn mòn đối với con người và máy móc. Nhật Bản cũng đang hướng đến một chương trình hợp tác với Ấn Độ để thám hiểm cực nam của Mặt trăng, nơi các nhà khoa học tin rằng có miệng núi lửa bị che khuất vĩnh viễn chứa băng.
Xu hướng hợp tác
Mặc dù có sự cạnh tranh, các quốc gia cũng đang thúc đẩy sự hợp tác trong việc khám phá Mặt trăng. Hiệp ước Không gian Vũ trụ năm 1967, với sự tham gia của tất cả các bên quyết định quan trọng ngày nay, tuyên bố rằng không gian, bao gồm Mặt trăng và các thiên thể khác, không phải là mục tiêu chiếm hữu của các quốc gia thông qua yêu sách chủ quyền, sử dụng hay chiếm đóng, hoặc qua bất kỳ phương tiện nào khác.
Trong chương trình Artemis, NASA đang hợp tác với các đối tác quốc tế như Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA), JAXA, Cơ quan Vũ trụ Canada (CSA) và Cơ quan Vũ trụ Australia (ASA). Hơn 10 quốc gia đã ký Hiệp định Artemis do Mỹ chủ trì, cam kết tuân thủ các nguyên tắc như tính minh bạch và tôn trọng các hiệp định hiện có về việc sử dụng không gian. Thỏa thuận này còn mở cửa cho các đối tác khác.
Theo EurAsian Times, Trung Quốc và Nga đã hợp tác chặt chẽ trong dự án xây dựng Trạm nghiên cứu Mặt trăng quốc tế (ILRS), nơi dự kiến sẽ đặt các cơ sở để thực hiện các thử nghiệm và nghiên cứu trong nhiều mục đích khoa học, bao gồm khám phá và quan sát Mặt trăng, nghiên cứu thí nghiệm và xác minh công nghệ. Trung Quốc cũng đã bày tỏ ý chí hợp tác với các đối tác quốc tế trong dự án này.
Sự tăng cường quan tâm đối với Mặt trăng của các nước đã được đánh giá là có ý nghĩa quan trọng đối với ngành nghiên cứu vũ trụ trong tương lai. Theo Malcolm Davis, một nhà phân tích cấp cao và chuyên gia về không gian vũ trụ tại Viện Chính sách chiến lược Australia (ASPI), việc phát hiện một lượng lớn băng trên Mặt trăng mở ra hy vọng duy trì hoạt động con người xung quanh khu vực này. Nước có thể chuyển hydro và oxi thông qua quá trình phân hủy, và sử dụng chúng làm nhiên liệu cho các nhiệm vụ tới sao Hỏa và các điểm đến khác trong hệ Mặt trời.
Theo Sun Kwok, một nhà thiên văn học tại Trường đại học Hong Kong, việc khai thác và các hoạt động thương mại liên quan đến Mặt trăng có thể khó thực hiện trong tương lai gần. Tuy nhiên, ông cho biết, với công nghệ hiện đại, việc thiết lập các trạm cố định trên Mặt trăng để quan sát vũ trụ và nghiên cứu lịch sử của hệ Mặt trời là hoàn toàn khả thi.
